Fundusze Europejskie
Opcje dostępności Włącz powiększenie czcionki Włącz wysoki kontrast Włącz lektora
Wyszukiwarka Mapa strony
  1. 35 lat Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Dąbrowskiej

35 lat Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Dąbrowskiej

35 lat Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Dąbrowskiej

Wczoraj w sali konferencyjnej Starostwa Powiatowego w Dąbrowie Tarnowskiej swój Jubileusz 35 – lecia działalności obchodziło Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Dąbrowskiej.

Na uroczysty Walny Zjazd Towarzystwa zostali zaproszeni wszyscy członkowie Towarzystwa a także władze Powiatu  - Starosta Dąbrowski Krzysztof Kaczmarski i gmin Burmistrz Dąbrowy Tarnowskiej Stanisław Początek i Wójt Gminy Radgoszcz Kazimierz Chrabąszcz.

Podczas uroczystości Prezes Towarzystwa Ryszard Micek przypomniał wszystkim gościom historię działalności stowarzyszenia, pierwszych założycieli, działaczy oraz zasługi dla Powiśla Dąbrowskiego. Minutą ciszy została uczczona pamięć po zmarłych członkach 

i działaczach Towarzystwa.

Miłym akcentem spotkania było wręczenie Krzyży Zasługi i odznaczeń dla działaczy TPZD. Na wniosek Wojewody Małopolskiego, Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej przyznał odznaczenia za zasługi w działalności w Towarzystwie Przyjaciół Ziemi Dąbrowskiej. Złotym Krzyżem Zasługi został odznaczony Ryszard Micek – Prezes TPZD, Srebrne Krzyże Zasługi otrzymali: Jan Kiljan i Edmund Wilk – członkowie i działacze TPZD.

Ponadto na wniosek Zarządu Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Dąbrowskiej za zasługi 
w działalności na rzecz Towarzystwa Odznaką Ministra Kultury i Sztuki RP – „Zasłużony Działacz Kultury” wyróżnieni zostali: Krystyna Jastrzębska, Barbara Wójcik, Jerzy Kuta, Wiesław Lizak, Krzysztof Poloński i Józef Nowak.

Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Dąbrowskiej przygotowało również Odznaczenia Jubileuszowe, które z rąk Prezesa otrzymali: Starosta Dąbrowski Krzysztof Kaczmarski, Wicestarosta Kazimierz Tęczar , Burmistrz Dąbrowy Tarnowskiej Stanisław Początek, Wójt Gminy Radgoszcz Kazimierz Chrabąszcz, Stanisław Osak, Mieczysław Siudziński, Zdzisław Kogut, Marian Rzeźnik, Alfred Pasternak, Marian Kułaga i Józef Jaworski.

Okolicznościowy adres z życzeniami i podziękowaniami za zaangażowanie i pracę na rzecz upowszechniania kultury na terenie Powiśla Dąbrowskiego, na ręce Prezesa Towarzystwa, złożył Starosta Dąbrowski Krzysztof Kaczmarski. 

Jubileuszowej uroczystości towarzyszyło otwarcie wystawy działacza TPZD Pana Edmunda Wilka.

W trakcie zjazdowej dyskusji zrodziły się nowe pomysły, które Towarzystwo wspólnie z władzami powiatu i gmin zamierza zrealizować w najbliższej przyszłości, 
a mianowicie opracowanie uzupełnienia monografii Ziemi Dąbrowskiej „Zarys dziejów miasta i powiatu Dąbrowa Tarnowska”, obejmującego okres od początku lat 70 XX w. do czasów współczesnych oraz powołanie Powiatowej Rady Kultury celem koordynacji przedsięwzięć kulturalnych powiatu.

Historia Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Dąbrowskiej

 

Mija już 35 lat działalności Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Dąbrowskiej. 12 maja 1969r. Wydział Spraw Wewnętrznych Urzędu Wojewódzkiego w Krakowie wpisał do rejestru stowarzyszeń, stowarzyszenie społeczno-kulturalne z Dąbrowy Tarnowskiej.

Powstanie Towarzystwa zastało zainicjowane przez mieszkańców Dąbrowy Tarnowskiej i powiatu, którym sprawy historii, tradycji regionu były nieobojętne. Inicjatorem pierwszego spotkania, pierwotnie Klubu Miłośników Ziemi Dąbrowskiej była Pani Zofia Śliwa z zawodu nauczycielka Szkoły Podstawowej Nr 1 w Dąbrowie Tarnowskiej. Zaś uczestnikami zebrania byli: Krystyna Ceglewska, Leon Liszka, Roman Kareta, Stanisław Mazur, Marian Stano, Julian Wątroba i Józef Wieczorek. Do dziś z tego grona działa Towarzystwie Pan Leon Liszka.

Pozostali odeszli z tego grona na zawsze, m.in.: poetka Maria Kozaczkowa, Maria Kostusz, Ignacy i Krystyna Ceglewscy, Wiktor Tumidajewicz, Kazimierz Pękala, Stanisław Flis, Wilhelmina Jaworska, Zbigniew Banach, Jan Morek, Wojciech Mleczko, Tadeusz Babiarz, Jan Grabiec, Stanisłąw Kołodziejski, Maria Kulig, Stanisław Nadurski, Maria Tondryk, Antoni Wajda, Irena Płaneta, Franciszek Golemo, Mieczysław Jastrzębski, Władysław Pilas, Jan Niedźwiadek, Józef Lis, Włodzmierz Kunz, Stefan Kogut, Stanisław Piądłowski, Bronisław Dworak, Józef Misiaszek, Józef Streb, Jerzy Rzeszuto, Leopold Bąk
i niedawno Julian Wątroba.

Głównym celem stowarzyszenia jak stwierdzili uczestnicy w/w spotkania winna być ochrona zabytków i ochrona pomników przyrody, stworzenie muzeum regionalnego, wydanie drukiem dziejów miasta i regionu, gdyż brak było ogólnie dostępnych źródeł o przeszłości Ziemi Dąbrowskiej.

Kolejne zebranie członków założycieli odbyło się w listopadzie 1969 roku. Zgodnie 
z wymaganą procedurą rejestrową wybrano Zarząd a funkcję prezesa powierzono Marianowi Stano. Do kolejnych zadań organizacyjnych jak czytamy w protokole z zebrania zaliczono potrzebę zespolonej pracy nad rozwojem kulturalnym oraz badanie przeszłości i historii Ziemi Dąbrowskiej, która przyczyni się do wyrobienia patriotyzmu wśród młodzieży i mieszkańców regionu.

W listopadzie 1970 r. TPZD liczyło 45 osób. Realizując swe zadania statutowe podejmowano prace w zakresie opracowania rejestru zabytków i pomników przyrody na terenie powiatu, organizowano obozy językowe dla studentów WSP z Krakowa w celu gromadzenia materiałów naukowych do wydania Monografii. W maju 1971 roku na budżet Towarzystwa składa się m.in. dotacja Prezydium Rady Powiatowej w Dąbrowie Tarnowskiej w wysokości: 20 tys. zł na remont bramy zabytkowej; 35 tys. zł na bieżące wydatki i 100 tys. zł na cele muzyczne Powiatowego Domu Kultury. Ówczesny Zarząd Towarzystwa podejmuje starania o środki w WRN w Krakowie na budowę domu kultury w Żabnie i Zalipiu.

W 1971 roku w programie pracy Towarzystwa pojawiają się: popularyzacja sztuki ludowej Zalipia, organizacja konkursów czystości obejść domowych oraz opracowanie inwentaryzacji i projektu techniczno-ekonomicznego synagogi na cele teatralno-wystawowe, wykonanie którego zlecono Dziekanowi Politechniki Krakowskiej prof. Wiktorowi Zinowi. W dziedzinie ochrony zabytków zwracano uwagę na brak konserwacji XVII-wiecznego kościoła drewnianego w Dąbrowie Tarnowskiej, wysłano apele do szkół o zbiórkę eksponatów do muzeum, którego otwarcie zaplanowano na 1 stycznia 1974 r. Stwierdzono również zanikanie na terenie Powiśla wielu przedmiotów kultury materialnej. W dziedzinie wydawniczej jak poinformował na zebraniu Zarządu prezes Marian Stano, zakończono prace nad Monografią i ustalono warunki jej druku z Państwowymi Wydawnictwami Naukowymi

w Krakowie.

W 1974 roku ukazała się monografia Dziejów Dąbrowy Tarnowskiej i Powiatu, jedno z najważniejszych osiągnięć w działalności wydawniczej Naszej organizacji. Recenzentami tej publikacji byli m.in. prof. dr Jerzy Topolski, prof. dr Adam Przyboś, prof. dr Henryk Samsonowicz i prof. dr Emanuel Roztworowski. Przy okazji w tym miejscu podkreślić należy duży wkład w dzieło wydania monografii ówczesnych władz Powiatowych Dąbrowy Tarnowskiej. Plany wydawnicze Towarzystwa były jeszcze bardziej ambitne. Planowano wydanie monografii literackiej twórczości Marii Kozaczkowej, opublikowanie wspomnień Władysława Kabata, opisanie dziejów „Sokoła”, wydanie opracowania historycznego Zbigniewa Starzyka oraz wydanie zeszytów dąbrowskich.

W 1975 roku Towarzystwo liczy 103 członków, jest to rok reformy organów administracji i w efekcie likwidacji powiatu. Odbija się to również niekorzystnie na działalności Towarzystwa. W 1976 roku prowadzona jest kontrola Towarzystwa przez Wydział Spraw Wewnętrznych Urzędu Wojewódzkiego w Tarnowie i Urzędu Miasta i Gminy w Dąbrowie Tarnowskiej. Do negatywnych skutków kontroli zaliczyć należy decyzję ograniczającą obszar działania TPZD do terenu Miasta i Gminy Dąbrowa Tarnowska 
i usunięcie siedziby Towarzystwa z Urzędu Powiatowego powodując jego bezdomność na okres 2-ch lat. Po dłuższych interwencjach znaleziono nowe lokum dla Towarzystwa w Miejsko Gminnej Bibliotece, gdzie rozpoczęto dalszą statutową działalność. Towarzystwo podejmuje wówczas zwieńczoną sukcesem współpracę z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków w Tarnowie w celu podjęcia prac konserwatorskich Kościoła p.w. Wszystkich Świętych. Stwierdzić przy tej okazji należy, brak zainteresowania ówczesnych władz pracami Towarzystwa, to powoduje również na pewien okres ograniczenie jego roli i znaczenia w życiu miasta i regionu. Kolejny Walny Zjazd w sierpniu 1982 roku po śmierci dotychczasowego długoletniego prezesa Mariana Stano powierzył tę funkcję dyrektorowi MGm. Ośrodka Kultury – Ryszardowi Mickowi. Z tą placówką losy Towarzystwa związane są od roku 1999. Rozpoczęto wspólnie z młodzieżą szkolną gromadzenie eksponatów dla Muzeum Powiśla Dąbrowskiego, którego otwarcie nastąpiło w lipcu 1983 roku w pomieszczeniach Dąbrowskiego Domu Kultury przy ul. Piłsudskiego 25; w 1-szą rocznicę śmierci poetki Marii Kozaczkowej wydano tomik poetycki zatytułowany „Wiersze”; rozpoczęto organizację konkursów międzyszkolnych wiedzy o historii miasta i regionu.

VII Walny Zjazd TPZD w styczniu 1985 roku wysoko ocenił pracę nowego Zarządu zwłaszcza utworzenie Muzeum, którego otwarcie oceniono jako drugie po wydaniu Monografii osiągnięcie Towarzystwa (formalne powołanie Muzeum nastąpiło decyzją Naczelnika Miasta i Gminy – Eugeniusza Fido z dnia 30 września 1984 roku. Zbliżą się więc 22 rocznica jego powołania. Muzeum zwiedza głównie młodzież szkolna z terenu powiatu Dąbrowskiego. Muzeum odwiedza także Polonia głównie z USA, która prócz zwiedzania przekazuje także nam pamiątki z dziejów historii Polski. Duży wkład w rozwój naszego Muzeum wnieśli członkowie Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej przekazując pozyskane eksponaty do muzealnych zbiorów, ale także uczestnicząc aktywnie w jego działalności. Tak działo się do lutego 2002 roku kiedy Prezes ŚZŻAK o/Tarnów – ppłk Zdzisław Baszak zadecydował o przeniesieniu ekspozycji militariów do Tarnowa. W dniu 26 lipca 2002 roku została zawarta na podstawie uchwały z dnia 6 kwietnia 2002 r. Nadzwyczajnego Zjazdu TPZD umowa użyczenia zbiorów muzealnych Zarządowi Gminy Dąbrowa Tarnowska (obecnie po zmianie przepisów stroną umowy jest Burmistrz Gminy) który zobowiązał się do zorganizowania w siedzibie Miejskiej Biblioteki Publicznej ekspozycji Muzeum Powiśla Dąbrowskiego – ekspozycja stałą w Dąbrowie Tarnowskiej oraz ponoszenia kosztów utrzymania muzealiów.

Z inicjatywy działaczy Towarzystwa w styczniu 1997 roku zostało utworzone Muzeum Judaistyczne gromadzące przedmioty kultu religijnego , księgozbiór i fotografie oraz inne pamiątki po byłych mieszkańcach Dąbrowy Tarnowskiej. Muzeum to jest odwiedzane głównie przez Żydów z różnych stron świata, zwłaszcza z Izraela i USA. W obu placówkach muzealnych opracowywane były materiały dla TVP, CAF a także film krótkometrażowy.

W 1984 roku rozpoczęło Towarzystwo organizację Ogólnopolskich Konkursów Poetyckich im. Marii Kozaczkowej wspólnie z Dąbrowskim Domem Kultury i redakcją tarnowskiego tygodnika „Temi” oraz wydawanie rocznika „Powiśle Dąbrowskie”, które jak zaproponowali uczestnicy VII Zjazdu winno spełnić uzupełnienie i kontynuację Monografii, która w kilku miejscach zawiera skrótowe informacje zwłaszcza dotyczące II wojny światowej. Zjazd ten sprzeciwił się organizowaniu działalności Towarzystwa do obszaru Miasta i Gminy Dąbrowy Tarnowskiej, gdyż jak stwierdzono „członkami organizacji są mieszkańcy byłego powiatu a Towarzystwo ma cele regionalne”. Zmiana ta w statucie została wprowadzona po Walnym Zjeździe w marcu 1988 roku. § 2 statutu otrzymał brzmienie: „Terenem działania Towazystwa jest obszar miasta i gminy Dąbrowa Tarnowska i Żabno oraz gmin: Bolesław, Gręboszów, Mędrzechów, Olesno, Radgoszcz, Szczucin i Wietrzychowice 
a siedzibą władz Dąbrowa Tarnowska”. Zjazd zaapelował do Naczelnika MiGm. w Dąbrowie Tarnowskiej o przejęcie budynku kina dla potrzeb Dąbrowskiego Domu Kultury w Dąbrowie Tarnowskiej oraz przywrócenie mu nazwy historycznej „Sokół” nawiązując tym do nazwy organizacji, która w tym obiekcie działała od 1914 roku. W 70-tą Rocznicę Odzyskania Niepodległości – 11 listopada 1988 roku został umieszczony na swym dawnym miejscu symbol dąbrowskiego „Sokoła” przy pomocy miejscowego Zakładu Energetycznego, zaś organizacja reaktywowana z inspiracji naszego Towarzystwa w dniu 28 sierpnia 1990 r.

Zarząd Towarzystwa był również inicjatorem obchodów 300-lecia nadania Praw Miejskich w Dąbrowie Tarnowskiej. Jak wynika po analizie posiadanych dokumentów Towarzystwo przez cały okres swego istnienia zabiegało o ochronę nielicznych zabytków w naszym mieście; o popularyzację miasta i regionu poprzez liczne konkursy, jak już wspomniany konkurs poetycki im. Marii Kozaczkowej, Ogólnopolski Konkurs poetycki dla młodzieży im. Tadeusza Nowaka, konkurs literacki na wspomnienia, fotografie Dąbrowskiej Wsi, konkurs im. Jerzego Brauna organizowany wspólnie z dąbrowską Parafią Rzymsko-Katolicką i DDK oraz opublikowanie rocznika „Powiśle Dąbrowskie”; okolicznościowych pocztówek, dorobek w tym zakresie Towarzystwo posiada znaczny. Towarzystwo było również organizatorem tematycznych wystaw i ekspozycji, np. ”Pradzieje Powiśla Dąbrowskiego” – zorganizowaną wspólnie z Muzeum Okręgowym w Tarnowie, inna tematyka wystaw to: ”Dąbrowa Tarnowska w starej fotografii”, kultura materialna wsi organizowana na Gminnych Dożynkach w Smęgorzowie, 125-lecie Banku Spółdzielczego 
w Dąbrowie Tarnowskiej, 3 wystawy malarstwa prof. Włodzimierza Kunza oraz Ewy 
i Stanisława Strońskich.

TPZD poprzez 35-letnią działalność spełnia rolę integracyjną Powiśla Dąbrowskiego, wnosi wkład w rozwój kultury regionalnej, zwłaszcza poprzez kultywowanie lokalnej historii oraz spełnia rolę popularyzatorską regionu. Twórcy kultury, pracownicy i działacze oraz sponsorzy przedsięwzięć kulturalnych w regionie są honorowani przez Towarzystwo 
i samorząd powiatowy Tytułami „Mecenasa Kultury”, Tytułami „Za wkład w rozwój życia kulturalnego na terenie Powiatu Dąbrowskiego” oraz Tytułami „Za promocję Powiatu Dąbrowskiego”. Towarzystwo posiada również odznakę organizacyjną, dyplomy, medale 300-lecia Nadania Praw Miejskich Dąbrowie Tarnowskiej którymi honorujemy zasłużonych. Pamiętamy, że ziemia dąbrowska wydała znane w kraju jak również poza jego granicami osobowości z różnych dziedzin życia: polityki, kultury, wojskowości. Są to dla przykładu: mjr Henryk Sucharski – obrońca Westerplatte, gen. Marian Kukiel, Jakub Bojko, Felicja Curyłowa, Maria Kozaczkowa, Jerzy Braun – członek Rządu Emigracyjnego, prof. Włodzimierz Kutz – b. Rektor Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, abp Józef Kowalczyk – Nuncjusz Stolicy Apostolskiej w Polsce, bp Zygmunt Zimowski – Biskup radomski, b. Sekretarz Papieskiej Kongregacji Doktryny i Wiary w Watykanie, prof. dr hab. Kazimierz Kosiniak-Kamysz – Rektor Akademii Rolniczej w Krakowie, Zenon Kosiniak – Ambasador w Bratysławie.

Wymienione w niniejszym omówieniu zagadnienia stanowią zaledwie hasłowe wyliczenie problematyki, którą Towarzystwo na przestrzeni 35 lat podejmowało. TPZD było również aktywnym inicjatorem przywrócenia powiatu dąbrowskiego, czemu dało wyraz na IX Walnym Zjeździe odbytym w dniu 23 maja 1998 roku w Rezolucji do Rządu Rzeczypospolitej Polskiej, Samorządów Powiśla, Posłów i Senatorów. Z satysfakcją stwierdzić należy, że niniejszy okres nie został przez nas, działaczy stracony. Stworzone bowiem zostały przez nas wymierne wartości, które w przyszłości winny służyć dalszej popularyzacji i pogłębianiu badań historii i tradycji Ziemi Dąbrowskiej. Ważnym było od początków powstania Towarzystwa by każdy mieszkaniec tej ziemi znał swą przeszłość i miał możliwość jej poznania. Ubogi byłby, jak pisał Jerzy Topolski „świat bez historii...” w takim to świecie człowiek jest jak rośliny bez korzeni, żyje w pustce, nie wie skąd się wziął i kim jest, skąd się wzięły i czym są rzeczy jego otoczenia – dążmy w swym działaniu abyśmy wszyscy swe korzenie znali. Kończąc wypada mi złożyć podziękowanie za owocną współpracę Koleżankom i Kolegom z Zarządu oraz działaczom i sympatykom Towarzystwa. Osobne podziękowanie składam Władzom Samorządowym Powiatu Dąbrowskiego za umożliwienie korzystania z adresu Starostwa jako adresu TPZD oraz władzom Dąbrowy Tarnowskiej, Szczucina, Radgoszczy, Olesna i Mędrzechowa. Pragnę również podkreślić przy tej okazji dobrą współpracę z pozostałymi Samorządami Powiśla Dąbrowskiego oraz instytucjami, które nas wspierały w szczególności Zarządowi Banku Spółdzielczego w Dąbrowie Tarnowskiej i Dyrekcji Dąbrowskiego Domu Kultury. Dziękuję w imieniu Zarządu za współpracę Nauczycielom i wychowawcom placówek szkolnych, Dyrekcji Muzeum Okręgowego w Tarnowie, Parafii Rzymsko-Katolickiej w Dąbrowie Tarnowskiej, Powiatowej Bibliotece Publicznej, członkom ŚZŻAK i BCH oraz Stowarzyszeniu „Wspólnota Polska”, Redakcjom „Dziennika Polskiego”, „Gazety Krakowskiej” i „Kuriera Dąbrowskiego”; liczymy również na dalszą owocną partnerską współpracę i przychylność władz samorządowych powiatu dąbrowskiego oraz gmin.

 

Ryszard Micek

Prezes TPZD

 

Wczoraj w sali konferencyjnej Starostwa Powiatowego w Dąbrowie Tarnowskiej swój Jubileusz 35 – lecia działalności obchodziło Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Dąbrowskiej. Na uroczysty Walny Zjazd Towarzystwa zostali zaproszeni wszyscy członkowie Towarzystwa a także władze Powiatu  - Starosta Dąbrowski Krzysztof Kaczmarski i gmin Burmistrz Dąbrowy Tarnowskiej Stanisław Początek i Wójt Gminy Radgoszcz Kazimierz Chrabąszcz. Podczas uroczystości Prezes Towarzystwa Ryszard Micek przypomniał wszystkim gościom historię działalności stowarzyszenia, pierwszych założycieli, działaczy oraz zasługi dla Powiśla Dąbrowskiego. Minutą ciszy została uczczona pamięć po zmarłych członkach  i działaczach Towarzystwa. Miłym akcentem spotkania było wręczenie Krzyży Zasługi i odznaczeń dla działaczy TPZD. Na wniosek Wojewody Małopolskiego, Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej przyznał odznaczenia za zasługi w działalności w Towarzystwie Przyjaciół Ziemi Dąbrowskiej. Złotym Krzyżem Zasługi został odznaczony Ryszard Micek – Prezes TPZD, Srebrne Krzyże Zasługi otrzymali: Jan Kiljan i Edmund Wilk – członkowie i działacze TPZD. Ponadto na wniosek Zarządu Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Dąbrowskiej za zasługi  w działalności na rzecz Towarzystwa Odznaką Ministra Kultury i Sztuki RP – „Zasłużony Działacz Kultury” wyróżnieni zostali: Krystyna Jastrzębska, Barbara Wójcik, Jerzy Kuta, Wiesław Lizak, Krzysztof Poloński i Józef Nowak. Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Dąbrowskiej przygotowało również Odznaczenia Jubileuszowe, które z rąk Prezesa otrzymali: Starosta Dąbrowski Krzysztof Kaczmarski, Wicestarosta Kazimierz Tęczar , Burmistrz Dąbrowy Tarnowskiej Stanisław Początek, Wójt Gminy Radgoszcz Kazimierz Chrabąszcz, Stanisław Osak, Mieczysław Siudziński, Zdzisław Kogut, Marian Rzeźnik, Alfred Pasternak, Marian Kułaga i Józef Jaworski. Okolicznościowy adres z życzeniami i podziękowaniami za zaangażowanie i pracę na rzecz upowszechniania kultury na terenie Powiśla Dąbrowskiego, na ręce Prezesa Towarzystwa, złożył Starosta Dąbrowski Krzysztof Kaczmarski.  Jubileuszowej uroczystości towarzyszyło otwarcie wystawy działacza TPZD Pana Edmunda Wilka. W trakcie zjazdowej dyskusji zrodziły się nowe pomysły, które Towarzystwo wspólnie z władzami powiatu i gmin zamierza zrealizować w najbliższej przyszłości,  a mianowicie opracowanie uzupełnienia monografii Ziemi Dąbrowskiej „Zarys dziejów miasta i powiatu Dąbrowa Tarnowska”, obejmującego okres od początku lat 70 XX w. do czasów współczesnych oraz powołanie Powiatowej Rady Kultury celem koordynacji przedsięwzięć kulturalnych powiatu. Historia Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Dąbrowskiej   Mija już 35 lat działalności Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Dąbrowskiej. 12 maja 1969r. Wydział Spraw Wewnętrznych Urzędu Wojewódzkiego w Krakowie wpisał do rejestru stowarzyszeń, stowarzyszenie społeczno-kulturalne z Dąbrowy Tarnowskiej. Powstanie Towarzystwa zastało zainicjowane przez mieszkańców Dąbrowy Tarnowskiej i powiatu, którym sprawy historii, tradycji regionu były nieobojętne. Inicjatorem pierwszego spotkania, pierwotnie Klubu Miłośników Ziemi Dąbrowskiej była Pani Zofia Śliwa z zawodu nauczycielka Szkoły Podstawowej Nr 1 w Dąbrowie Tarnowskiej. Zaś uczestnikami zebrania byli: Krystyna Ceglewska, Leon Liszka, Roman Kareta, Stanisław Mazur, Marian Stano, Julian Wątroba i Józef Wieczorek. Do dziś z tego grona działa Towarzystwie Pan Leon Liszka. Pozostali odeszli z tego grona na zawsze, m.in.: poetka Maria Kozaczkowa, Maria Kostusz, Ignacy i Krystyna Ceglewscy, Wiktor Tumidajewicz, Kazimierz Pękala, Stanisław Flis, Wilhelmina Jaworska, Zbigniew Banach, Jan Morek, Wojciech Mleczko, Tadeusz Babiarz, Jan Grabiec, Stanisłąw Kołodziejski, Maria Kulig, Stanisław Nadurski, Maria Tondryk, Antoni Wajda, Irena Płaneta, Franciszek Golemo, Mieczysław Jastrzębski, Władysław Pilas, Jan Niedźwiadek, Józef Lis, Włodzmierz Kunz, Stefan Kogut, Stanisław Piądłowski, Bronisław Dworak, Józef Misiaszek, Józef Streb, Jerzy Rzeszuto, Leopold Bąk i niedawno Julian Wątroba. Głównym celem stowarzyszenia jak stwierdzili uczestnicy w/w spotkania winna być ochrona zabytków i ochrona pomników przyrody, stworzenie muzeum regionalnego, wydanie drukiem dziejów miasta i regionu, gdyż brak było ogólnie dostępnych źródeł o przeszłości Ziemi Dąbrowskiej. Kolejne zebranie członków założycieli odbyło się w listopadzie 1969 roku. Zgodnie  z wymaganą procedurą rejestrową wybrano Zarząd a funkcję prezesa powierzono Marianowi Stano. Do kolejnych zadań organizacyjnych jak czytamy w protokole z zebrania zaliczono potrzebę zespolonej pracy nad rozwojem kulturalnym oraz badanie przeszłości i historii Ziemi Dąbrowskiej, która przyczyni się do wyrobienia patriotyzmu wśród młodzieży i mieszkańców regionu. W listopadzie 1970 r. TPZD liczyło 45 osób. Realizując swe zadania statutowe podejmowano prace w zakresie opracowania rejestru zabytków i pomników przyrody na terenie powiatu, organizowano obozy językowe dla studentów WSP z Krakowa w celu gromadzenia materiałów naukowych do wydania Monografii. W maju 1971 roku na budżet Towarzystwa składa się m.in. dotacja Prezydium Rady Powiatowej w Dąbrowie Tarnowskiej w wysokości: 20 tys. zł na remont bramy zabytkowej; 35 tys. zł na bieżące wydatki i 100 tys. zł na cele muzyczne Powiatowego Domu Kultury. Ówczesny Zarząd Towarzystwa podejmuje starania o środki w WRN w Krakowie na budowę domu kultury w Żabnie i Zalipiu. W 1971 roku w programie pracy Towarzystwa pojawiają się: popularyzacja sztuki ludowej Zalipia, organizacja konkursów czystości obejść domowych oraz opracowanie inwentaryzacji i projektu techniczno-ekonomicznego synagogi na cele teatralno-wystawowe, wykonanie którego zlecono Dziekanowi Politechniki Krakowskiej prof. Wiktorowi Zinowi. W dziedzinie ochrony zabytków zwracano uwagę na brak konserwacji XVII-wiecznego kościoła drewnianego w Dąbrowie Tarnowskiej, wysłano apele do szkół o zbiórkę eksponatów do muzeum, którego otwarcie zaplanowano na 1 stycznia 1974 r. Stwierdzono również zanikanie na terenie Powiśla wielu przedmiotów kultury materialnej. W dziedzinie wydawniczej jak poinformował na zebraniu Zarządu prezes Marian Stano, zakończono prace nad Monografią i ustalono warunki jej druku z Państwowymi Wydawnictwami Naukowymi w Krakowie. W 1974 roku ukazała się monografia Dziejów Dąbrowy Tarnowskiej i Powiatu, jedno z najważniejszych osiągnięć w działalności wydawniczej Naszej organizacji. Recenzentami tej publikacji byli m.in. prof. dr Jerzy Topolski, prof. dr Adam Przyboś, prof. dr Henryk Samsonowicz i prof. dr Emanuel Roztworowski. Przy okazji w tym miejscu podkreślić należy duży wkład w dzieło wydania monografii ówczesnych władz Powiatowych Dąbrowy Tarnowskiej. Plany wydawnicze Towarzystwa były jeszcze bardziej ambitne. Planowano wydanie monografii literackiej twórczości Marii Kozaczkowej, opublikowanie wspomnień Władysława Kabata, opisanie dziejów „Sokoła”, wydanie opracowania historycznego Zbigniewa Starzyka oraz wydanie zeszytów dąbrowskich. W 1975 roku Towarzystwo liczy 103 członków, jest to rok reformy organów administracji i w efekcie likwidacji powiatu. Odbija się to również niekorzystnie na działalności Towarzystwa. W 1976 roku prowadzona jest kontrola Towarzystwa przez Wydział Spraw Wewnętrznych Urzędu Wojewódzkiego w Tarnowie i Urzędu Miasta i Gminy w Dąbrowie Tarnowskiej. Do negatywnych skutków kontroli zaliczyć należy decyzję ograniczającą obszar działania TPZD do terenu Miasta i Gminy Dąbrowa Tarnowska  i usunięcie siedziby Towarzystwa z Urzędu Powiatowego powodując jego bezdomność na okres 2-ch lat. Po dłuższych interwencjach znaleziono nowe lokum dla Towarzystwa w Miejsko Gminnej Bibliotece, gdzie rozpoczęto dalszą statutową działalność. Towarzystwo podejmuje wówczas zwieńczoną sukcesem współpracę z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków w Tarnowie w celu podjęcia prac konserwatorskich Kościoła p.w. Wszystkich Świętych. Stwierdzić przy tej okazji należy, brak zainteresowania ówczesnych władz pracami Towarzystwa, to powoduje również na pewien okres ograniczenie jego roli i znaczenia w życiu miasta i regionu. Kolejny Walny Zjazd w sierpniu 1982 roku po śmierci dotychczasowego długoletniego prezesa Mariana Stano powierzył tę funkcję dyrektorowi MGm. Ośrodka Kultury – Ryszardowi Mickowi. Z tą placówką losy Towarzystwa związane są od roku 1999. Rozpoczęto wspólnie z młodzieżą szkolną gromadzenie eksponatów dla Muzeum Powiśla Dąbrowskiego, którego otwarcie nastąpiło w lipcu 1983 roku w pomieszczeniach Dąbrowskiego Domu Kultury przy ul. Piłsudskiego 25; w 1-szą rocznicę śmierci poetki Marii Kozaczkowej wydano tomik poetycki zatytułowany „Wiersze”; rozpoczęto organizację konkursów międzyszkolnych wiedzy o historii miasta i regionu. VII Walny Zjazd TPZD w styczniu 1985 roku wysoko ocenił pracę nowego Zarządu zwłaszcza utworzenie Muzeum, którego otwarcie oceniono jako drugie po wydaniu Monografii osiągnięcie Towarzystwa (formalne powołanie Muzeum nastąpiło decyzją Naczelnika Miasta i Gminy – Eugeniusza Fido z dnia 30 września 1984 roku. Zbliżą się więc 22 rocznica jego powołania. Muzeum zwiedza głównie młodzież szkolna z terenu powiatu Dąbrowskiego. Muzeum odwiedza także Polonia głównie z USA, która prócz zwiedzania przekazuje także nam pamiątki z dziejów historii Polski. Duży wkład w rozwój naszego Muzeum wnieśli członkowie Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej przekazując pozyskane eksponaty do muzealnych zbiorów, ale także uczestnicząc aktywnie w jego działalności. Tak działo się do lutego 2002 roku kiedy Prezes ŚZŻAK o/Tarnów – ppłk Zdzisław Baszak zadecydował o przeniesieniu ekspozycji militariów do Tarnowa. W dniu 26 lipca 2002 roku została zawarta na podstawie uchwały z dnia 6 kwietnia 2002 r. Nadzwyczajnego Zjazdu TPZD umowa użyczenia zbiorów muzealnych Zarządowi Gminy Dąbrowa Tarnowska (obecnie po zmianie przepisów stroną umowy jest Burmistrz Gminy) który zobowiązał się do zorganizowania w siedzibie Miejskiej Biblioteki Publicznej ekspozycji Muzeum Powiśla Dąbrowskiego – ekspozycja stałą w Dąbrowie Tarnowskiej oraz ponoszenia kosztów utrzymania muzealiów. Z inicjatywy działaczy Towarzystwa w styczniu 1997 roku zostało utworzone Muzeum Judaistyczne gromadzące przedmioty kultu religijnego , księgozbiór i fotografie oraz inne pamiątki po byłych mieszkańcach Dąbrowy Tarnowskiej. Muzeum to jest odwiedzane głównie przez Żydów z różnych stron świata, zwłaszcza z Izraela i USA. W obu placówkach muzealnych opracowywane były materiały dla TVP, CAF a także film krótkometrażowy. W 1984 roku rozpoczęło Towarzystwo organizację Ogólnopolskich Konkursów Poetyckich im. Marii Kozaczkowej wspólnie z Dąbrowskim Domem Kultury i redakcją tarnowskiego tygodnika „Temi” oraz wydawanie rocznika „Powiśle Dąbrowskie”, które jak zaproponowali uczestnicy VII Zjazdu winno spełnić uzupełnienie i kontynuację Monografii, która w kilku miejscach zawiera skrótowe informacje zwłaszcza dotyczące II wojny światowej. Zjazd ten sprzeciwił się organizowaniu działalności Towarzystwa do obszaru Miasta i Gminy Dąbrowy Tarnowskiej, gdyż jak stwierdzono „członkami organizacji są mieszkańcy byłego powiatu a Towarzystwo ma cele regionalne”. Zmiana ta w statucie została wprowadzona po Walnym Zjeździe w marcu 1988 roku. § 2 statutu otrzymał brzmienie: „Terenem działania Towazystwa jest obszar miasta i gminy Dąbrowa Tarnowska i Żabno oraz gmin: Bolesław, Gręboszów, Mędrzechów, Olesno, Radgoszcz, Szczucin i Wietrzychowice  a siedzibą władz Dąbrowa Tarnowska”. Zjazd zaapelował do Naczelnika MiGm. w Dąbrowie Tarnowskiej o przejęcie budynku kina dla potrzeb Dąbrowskiego Domu Kultury w Dąbrowie Tarnowskiej oraz przywrócenie mu nazwy historycznej „Sokół” nawiązując tym do nazwy organizacji, która w tym obiekcie działała od 1914 roku. W 70-tą Rocznicę Odzyskania Niepodległości – 11 listopada 1988 roku został umieszczony na swym dawnym miejscu symbol dąbrowskiego „Sokoła” przy pomocy miejscowego Zakładu Energetycznego, zaś organizacja reaktywowana z inspiracji naszego Towarzystwa w dniu 28 sierpnia 1990 r. Zarząd Towarzystwa był również inicjatorem obchodów 300-lecia nadania Praw Miejskich w Dąbrowie Tarnowskiej. Jak wynika po analizie posiadanych dokumentów Towarzystwo przez cały okres swego istnienia zabiegało o ochronę nielicznych zabytków w naszym mieście; o popularyzację miasta i regionu poprzez liczne konkursy, jak już wspomniany konkurs poetycki im. Marii Kozaczkowej, Ogólnopolski Konkurs poetycki dla młodzieży im. Tadeusza Nowaka, konkurs literacki na wspomnienia, fotografie Dąbrowskiej Wsi, konkurs im. Jerzego Brauna organizowany wspólnie z dąbrowską Parafią Rzymsko-Katolicką i DDK oraz opublikowanie rocznika „Powiśle Dąbrowskie”; okolicznościowych pocztówek, dorobek w tym zakresie Towarzystwo posiada znaczny. Towarzystwo było również organizatorem tematycznych wystaw i ekspozycji, np. ”Pradzieje Powiśla Dąbrowskiego” – zorganizowaną wspólnie z Muzeum Okręgowym w Tarnowie, inna tematyka wystaw to: ”Dąbrowa Tarnowska w starej fotografii”, kultura materialna wsi organizowana na Gminnych Dożynkach w Smęgorzowie, 125-lecie Banku Spółdzielczego  w Dąbrowie Tarnowskiej, 3 wystawy malarstwa prof. Włodzimierza Kunza oraz Ewy  i Stanisława Strońskich. TPZD poprzez 35-letnią działalność spełnia rolę integracyjną Powiśla Dąbrowskiego, wnosi wkład w rozwój kultury regionalnej, zwłaszcza poprzez kultywowanie lokalnej historii oraz spełnia rolę popularyzatorską regionu. Twórcy kultury, pracownicy i działacze oraz sponsorzy przedsięwzięć kulturalnych w regionie są honorowani przez Towarzystwo  i samorząd powiatowy Tytułami „Mecenasa Kultury”, Tytułami „Za wkład w rozwój życia kulturalnego na terenie Powiatu Dąbrowskiego” oraz Tytułami „Za promocję Powiatu Dąbrowskiego”. Towarzystwo posiada również odznakę organizacyjną, dyplomy, medale 300-lecia Nadania Praw Miejskich Dąbrowie Tarnowskiej którymi honorujemy zasłużonych. Pamiętamy, że ziemia dąbrowska wydała znane w kraju jak również poza jego granicami osobowości z różnych dziedzin życia: polityki, kultury, wojskowości. Są to dla przykładu: mjr Henryk Sucharski – obrońca Westerplatte, gen. Marian Kukiel, Jakub Bojko, Felicja Curyłowa, Maria Kozaczkowa, Jerzy Braun – członek Rządu Emigracyjnego, prof. Włodzimierz Kutz – b. Rektor Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, abp Józef Kowalczyk – Nuncjusz Stolicy Apostolskiej w Polsce, bp Zygmunt Zimowski – Biskup radomski, b. Sekretarz Papieskiej Kongregacji Doktryny i Wiary w Watykanie, prof. dr hab. Kazimierz Kosiniak-Kamysz – Rektor Akademii Rolniczej w Krakowie, Zenon Kosiniak – Ambasador w Bratysławie. Wymienione w niniejszym omówieniu zagadnienia stanowią zaledwie hasłowe wyliczenie problematyki, którą Towarzystwo na przestrzeni 35 lat podejmowało. TPZD było również aktywnym inicjatorem przywrócenia powiatu dąbrowskiego, czemu dało wyraz na IX Walnym Zjeździe odbytym w dniu 23 maja 1998 roku w Rezolucji do Rządu Rzeczypospolitej Polskiej, Samorządów Powiśla, Posłów i Senatorów. Z satysfakcją stwierdzić należy, że niniejszy okres nie został przez nas, działaczy stracony. Stworzone bowiem zostały przez nas wymierne wartości, które w przyszłości winny służyć dalszej popularyzacji i pogłębianiu badań historii i tradycji Ziemi Dąbrowskiej. Ważnym było od początków powstania Towarzystwa by każdy mieszkaniec tej ziemi znał swą przeszłość i miał możliwość jej poznania. Ubogi byłby, jak pisał Jerzy Topolski „świat bez historii...” w takim to świecie człowiek jest jak rośliny bez korzeni, żyje w pustce, nie wie skąd się wziął i kim jest, skąd się wzięły i czym są rzeczy jego otoczenia – dążmy w swym działaniu abyśmy wszyscy swe korzenie znali. Kończąc wypada mi złożyć podziękowanie za owocną współpracę Koleżankom i Kolegom z Zarządu oraz działaczom i sympatykom Towarzystwa. Osobne podziękowanie składam Władzom Samorządowym Powiatu Dąbrowskiego za umożliwienie korzystania z adresu Starostwa jako adresu TPZD oraz władzom Dąbrowy Tarnowskiej, Szczucina, Radgoszczy, Olesna i Mędrzechowa. Pragnę również podkreślić przy tej okazji dobrą współpracę z pozostałymi Samorządami Powiśla Dąbrowskiego oraz instytucjami, które nas wspierały w szczególności Zarządowi Banku Spółdzielczego w Dąbrowie Tarnowskiej i Dyrekcji Dąbrowskiego Domu Kultury. Dziękuję w imieniu Zarządu za współpracę Nauczycielom i wychowawcom placówek szkolnych, Dyrekcji Muzeum Okręgowego w Tarnowie, Parafii Rzymsko-Katolickiej w Dąbrowie Tarnowskiej, Powiatowej Bibliotece Publicznej, członkom ŚZŻAK i BCH oraz Stowarzyszeniu „Wspólnota Polska”, Redakcjom „Dziennika Polskiego”, „Gazety Krakowskiej” i „Kuriera Dąbrowskiego”; liczymy również na dalszą owocną partnerską współpracę i przychylność władz samorządowych powiatu dąbrowskiego oraz gmin.   Ryszard Micek Prezes TPZD