Powiat
Dąbrowski

  Wigilia to w polskiej tradycji najbardziej wzruszający wieczór w roku. Kiedy pojawia się pierwsza gwiazdka na zimowym nieboskłonie - symboliczna bliźniaczka Gwiazdy Betlejemskiej, zasiadamy w uroczystym nastroju do pięknie zastawionego stołu, na którym królują potrawy przyrządzone według przepisów z poprzednich pokoleń.   Dawne obrzędy ludowe zanikają, ale tradycyjne wigilijne potrawy są zaszyfrowanym listem wysłanym od przeszłych pokoleń. Nie zawsze rozumiemy ich symboliczne znaczenie, ale czasem zastanawiamy się, dlaczego to akurat karp a nie pstrąg, śliwki a nie wiśnie i mak muszą być żelaznym repertuarem odświętnego menu. Dwanaście potraw na Wigilię? Niekoniecznie!   W staropolskiej tradycji liczba postnych potraw wigilijnych musiała być nieparzysta w przeciwieństwie do osób zasiadających przy stole, która zawsze musiała być parzysta, bo inaczej choroba mogła zawitać w rodzinie. Tu również obowiązywała tradycja klasowa. Gospodarz spożywał siedem, szlachcic zagrodowy – dziewięć, a zamożny magnat – trzynaście potraw. Nieparzyste potrawy były wróżbą zdrowia, dobrobytu, a przede wszystkim urodzaju na polach i w sadach. Skąd więc ta magiczna dwunastka? W domach osób zamożnych w wigilijny wieczór ku radości współczesnych dietetyków kosztowano dwunastu potraw z ryb, które symbolizowały każdego z Apostołów. Ale nasi przodkowie nie musieli spożywać rekina czy halibuta z dalekich mórz, wystarczyło, że przyrządzono karpia w sosie migdałowym, smażonego, śledzia marynowanego lub w miodowym sosie, sandacza w grzybach, dzwonkach lub chrzanie... Karp królem wigilijnego stołu   Już w starożytnych Chinach był symbolem szczęścia, we Włoszech – afrodyzjakiem, a na dawnych ziemiach polskich przede wszystkim jako ryba długowieczna wróżył szansę na pogodną starość. Łuska z tej wigilijnej ryby noszona w portfelu przyciągała dobrobyt jej właścicielowi do następnych świąt, a niezamężnej kobiecie powieszona w czerwonym woreczku na drzwiach wpraszała do domu szczęśliwą miłość. Wigilia: groch z kapustą, magia maku i słodycz miodu   Każdy region dawnej Polski miał swoje tradycyjne potrawy wigilijne, ale ich składniki były podobne. Na Pomorzu i w Poznańskiem spożywano kluski z makiem, ale już na Kresach – kutię i łazanki także z ziarenkami nasennej rośliny. Tradycyjne zupy to były barszcz z uszkami i grzybowa ze śledziem, a na deser kompot z owoców, w którym zawsze królowały suszone śliwki. Wigilijne ciasteczka to przede wszystkim pierniki w których została zaklęta cała słodycz miodu. Polska Wigilia zawsze rozpoczyna się łamaniem opłatka   Oprócz symbolu pojednania, zgody i wybaczenia win, przełamywanie się opłatkiem wróżyło dostatek chleba w rodzinie. Kulebiaki, groch, kapusta, bigos często pojawiały się obok rybnych zup i potraw na świątecznych stołach. Nieprzypadkowo. Groch miał chronić przed świerzbem, a kapusta, (co zresztą udowodniły współczesne badania naukowców niemieckich) symbolizowała dobrą płodność i wigor w alkowie małżeńskiej. Mak tak często goszczący w tradycyjnych daniach także miał sprawiać, że domownikom i zwierzętom służba boża nie jawiła się jako przykry obowiązek. Ale także tajemnicza moc maku miała zapewniać przypływ pieniędzy i dobrobytu. Wierzono w to mocno, dlatego też nie tylko spożywano potencjalne makowe złoto w kutii lub łamańcach, ale także rozsypywano go w izbach. Natomiast grzybki w zupach były świadectwem tradycji i mądrości oraz dobrej pamięci. Gospodarze nie zapominali też o zdrowiu braci mniejszych   Przed udaniem się na pasterkę, a po wieczerzy wigilijnej gospodarz łamał opłatek i pozostawione jedzenie na tyle części, ile posiadał hodowlanych zwierząt. Najpierw dziękował koniom za trud pracy na roli. Dostawały także one bób aby kraśniały większą urodą, krowy częstowano ciastem aby dawały smaczne mleko, a kury dostawały groch aby niosły jajek tyle, ile ziarenek zjadły. Staropolskie wierzenia ludowe nie uwzględniały kaprysów niejadków przy wigilijnym stole   Każdy musiał skosztować choćby odrobinkę potrawy znajdującej się na wigilijnym stole, bo inaczej groził mu głód. Ale nie wolno było się obżerać, trzeba było zostawić spore resztki dla zwierząt gospodarskich. Jednym słowem: postna, urozmaicona i cechująca się umiarkowanym spożyciem Wigilia nawet w oczach najbardziej wymagających dietetyków może uchodzić nie tylko za piękną polską tradycję, ale także za zdrową biesiadę.