Powiat
Dąbrowski

Dokładnie 40 lat temu, 31 sierpnia 1980 roku w Gdańsku podpisane zostały „Porozumienia Sierpniowe” między władzami PRL a Międzyzakładowym Komitetem Strajkowym na czele z Lechem Wałęsą. Wydarzenie to uznawane jest za początek powstania „Solidarności” i początek przemian 1989 roku prowadzących do obalenia komunizmu w Polsce i w Europie. Pierwsze strajki latem 1980 roku były reakcją na podwyżki cen mięsa i wędlin, wprowadzone przez ówczesną ekipę rządzącą Edwarda Gierka. Wybuchły na początku lipca , m.in. w WSK PZL-Mielec, Zakładach Metalurgicznych POMET w Poznaniu i Przedsiębiorstwie Transbud w Tarnobrzegu. W połowie sierpnia 1980 roku zaczęły się strajki na Wybrzeżu, gdzie pamięć o krwawo stłumionych przez władze protestach w grudniu 1970 roku była wciąż żywa. Czynnikiem zapalnym ich wybuchu było „dyscyplinarne” zwolnienie z pracy w Stoczni Gdańskiej im. Lenina – na pięć miesięcy przed osiągnięciem wieku emerytalnego – suwnicowej Anny Walentynowicz. Od 1978 roku współtworzyła ona podziemne Wolne Związki Zawodowe. Strajk w Stoczni Gdańskiej zorganizowali działacze Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża będących opozycyjną, nielegalną organizacją utworzoną w 1978 roku. Organizatorem WZZ był członek Komitetu Samoobrony Społecznej "KOR" Bogdan Borusewicz, a do współzałożycieli WZZ należeli m.in. Lech Wałęsa, Andrzej Gwiazda, Anna Walentynowicz i Krzysztof Wyszkowski. O tej największej w historii PRL fali strajków, która w krótkim czasie objęła cały kraj, wiceminister spraw wewnętrznych, gen. dyw. Bogusław Stachura, tak informował władze PRL: „ogółem w miesiącu sierpniu zanotowano przerwy w pracy w około 40 województwach, 750 zakładach z udziałem ponad 700 000 osób. […] Jeszcze w dn. 5 bm. na terenie 24 województw zanotowano ponad 70 nowych przerw w pracy z udziałem blisko 13 000 osób”. W nocy z 16 na 17 sierpnia powołano Międzyzakładowy Komitet Strajkowy (MKS) z Lechem Wałęsą na czele. Wówczas też ukształtowała się słynna lista 21 żądań, spośród których pierwszym i najważniejszym było utworzenie niezależnych od władzy i pracodawców związków zawodowych. Domagano się też: prawa do strajku; wolności słowa, druku i publikacji; przywrócenia do pracy osób zwolnionych z powodów politycznych; podania w środkach masowego przekazu informacji o utworzeniu MKS i opublikowania listy postulatów; podjęcia działań na rzecz wyprowadzenia kraju z kryzysu; wypłacenia strajkującym wynagrodzenia za okres strajku; gwarancji waloryzacji płac w stosunku do wzrostu cen i inflacji; pełnego zaopatrzenia rynku w artykuły żywnościowe; doboru kadry kierowniczej według kompetencji, a nie przynależności partyjnej, w tym zniesienia przywilejów dla MO i SB; wprowadzenia kartek na mięso i przetwory do czasu opanowania sytuacji na rynku; obniżenia wieku emerytalnego; zrównania rent i emerytur "starego portfela" do aktualnie wypłacanych; poprawy warunków pracy służby zdrowia; zwiększenia liczby miejsc w żłobkach i przedszkolach; wprowadzenia płatnego, trzyletniego urlopu macierzyńskiego; skrócenia czasu oczekiwania na mieszkanie; podwyżki diet; wprowadzenia wszystkich sobót jako dni wolnych od pracy. Pierwsze porozumienie między stroną rządową i strajkującymi podpisane zostało 30 sierpnia w Szczecinie. W dniu 31 sierpnia 1980 roku Lech Wałęsa i wicepremier Mieczysław Jagielski podpisali porozumienie gdańskie. MKS deklarował zakończenie trwającego dwa tygodnie strajku. Delegacja rządowa zgodziła się m.in. na utworzenie nowych, niezależnych, samorządnych związków zawodowych, prawo do strajku, budowę pomnika ofiar grudnia 1970, transmisje niedzielnych mszy św. w Polskim Radiu i ograniczenie cenzury. Przyjęto też zapis, że nowe związki zawodowe uznają kierowniczą rolę PZPR w państwie. 3 września 1980 roku podpisano trzecie porozumienie – w Jastrzębiu na Górnym Śląsku, gdzie strajk rozpoczął się pod koniec sierpnia. Zakładało ono m.in. wprowadzenie w 1981 roku wszystkich wolnych sobót. Strajkujące kopalnie wznowiły pracę. Porozumienia nie przesądzały, jaką strukturę będą miały nowe związki. 17 września 1980 roku przedstawiciele Międzyzakładowych Komitetów Założycielskich (przekształconych z MKS) przyjęli statut, który zakładał powstanie Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego "Solidarność". 10 listopada 1980 roku Sąd Najwyższy zarejestrował NSZZ "Solidarność". Wkrótce związek liczył prawie 10 mln członków (było to 80 proc. pracowników państwowych). Organizacje związkowe powstały w niemal wszystkich przedsiębiorstwach i instytucjach – władze nie dopuściły tylko do powołania ogniw związku w Wojsku Polskim i Milicji Obywatelskiej. Wokół „S” zrodził się niezależny ruch wydawniczy, intelektualny, studencki i kombatancki. Aktywność i optymizm w kolejnych miesiącach istnienia legalnego społeczeństwa obywatelskiego sprawiły, że ten okres jest określany jako Karnawał Solidarności. Gdy gen. Wojciech Jaruzelski zdecydował o wprowadzeniu stanu wojennego 13 grudnia 1981 roku, działalność „Solidarności” została zawieszona, a w październiku 1982 roku – zdelegalizowana. Był to okres prześladowań opozycji i działalności podziemnej. Związek został ponownie zarejestrowany w wyniku ustaleń Okrągłego Stołu w kwietniu 1989 roku. Źródło: dzieje.pl