Powiat
Dąbrowski

W 2022 roku zostały przeprowadzone prace konserwatorskie przy zabytkowym, kamiennym posągu Matki Boskiej z Dzieciątkiem w Brniu. Wykonane zostały w ramach zadania pn. „Breń, kamienna kapliczka Matki Boskiej z Dzieciątkiem, koniec XVIII w., oczyszczenie kamienia, impregnacja strukturalna, hydrofobizacja i uzupełnienie ubytków” realizowanego przy wsparciu finansowym Województwa Małopolskiego”. Prace te stanowiły część zakrojonej na szeroką skalę koncepcji rewaloryzacji i konserwacji zabytkowego zespołu dworsko-parkowego w Brniu. Bezpośrednim powodem konieczności przeprowadzenia renowacji była postępująca destrukcja kapliczki. Głównym celem renowacji było uzyskanie właściwego stanu technicznego oraz estetycznego obiektu. Park, w którym znajduje się posąg został założony za panowania rodu Czartoryskich, a jego twórcą w stylu wersalskim był książę Józef Czartoryski, stolnik litewski. Wybudowany został w XVIII wieku. Ogród został zaprojektowany i urządzony w stylu francuskim (wersalskim) przez wiedeńskiego projektanta Pfaffinera w latach 1750-1760, który czuwał też nad prowadzonymi tam pracami. Jednym ze znaczących elementów kompozycyjnych ogrodu były liczne rzeźby figuralne na postumentach. Posąg Matki Boskiej z Dzieciątkiem jako jedyny z kompletu rzeźb ogrodu francuskiego zachował się w całości i na pierwotnym miejscu. Usytuowany jest w centrum dawnej alei figur, pośrodku owalnego klombu. Stoi na profilowanym cokole, bogato dekorowanym elementami roślinnym. Wykonany został z wapienia i piaskowca. Neobarokowa rzeźba powstała najprawdopodobniej na przełomie XVIII/XIX w. Nieco inne rozmiary analogicznych elementów (np. postumentu), inny sposób rzeźbienia mogą sugerować, że została dodana później, ale wyraźnie nawiązuje do pozostałych ośmiu figur z zespołu rzeźb parkowych. Istnieje hipoteza, że podobnie jak rzeźba z sąsiedniego dworu w Oleśnie (także należącego do rodu Konopków), została przywieziona z Włoch. Jej wybitna klasa artystyczna (rzadko spotykana w kapliczkach Małopolski) może potwierdzać tę teorię. Ma charakter typowy dla rzeźb sakralnych XVIII/XIXw i jest przykładem rzeźby kamiennej o wysokiej wartości artystyczno-historycznej. Stan zachowania posągu był bardzo zły. Był znacznie zmieniony i przekształcony w stosunku do pierwotnego wyglądu. Wcześniejsze renowacje a raczej próby zadbania o obiekt, zaburzyły jego estetyczny odbiór, przede wszystkim z powodu niedostosowania technologii i materiałów zastosowanych w trakcie tych prac. Większość elementów uległa dużej destrukcji. Widoczne były liczne ubytki formy rzeźbiarskiej oraz elementów architektonicznych. Z powodu bardzo grubej warstwy współczesnych przemalowań subtelna forma rzeźbiarska była nieczytelna.Łuszcząca się farba odsłaniała mocno zabrudzoną powierzchnię kamienia pokrytą miejscami mikroorganizmami. Współcześnie dodane metalowe zadaszenie również było zniszczone. W związku z powyższym, samorząd Powiatu Dąbrowskiego będący właścicielem kapliczki podjął decyzję o przeprowadzeniu kompleksowej renowacji techniczno-estetycznej. Po uzyskaniu pozwolenia od Wojewódzkiego Małopolskiego Konserwatora Zabytków, w lecie 2022 roku rozpoczęto prace wykonane przez firmę z Krakowa. Głównym celem prac konserwatorskich było przywrócenie pierwotnego, możliwego do osiągnięcia charakteru i wyglądu obiektu oraz nadanie mu jednolitego charakteru artystycznego. Zdjęcia Kapliczki przed wykonaniem prac konserwatorskich Podczas prac usunięto z kamienia współczesne przemalowania występujące w kilkunastu kolorach i inne szkodliwe nawarstwienia. Po tym zabiegu ukazał się faktyczny stan kamienia, który miejscami był katastrofalny. Uzupełniono ubytki oraz zrekonstruowano formę rzeźbiarską. Do wykonania uzupełnień został użyty wapień oraz zaprawa mineralna barwiona w masie. Nie odnaleziono żadnych śladów pierwotnej polichromii, zatem nie wykonano jej rekonstrukcji, gdyż nie było podstaw do tego. Przeprowadzono zabieg impregnacji i hydrofobizacji, co uchroni kamień przed negatywnymi skutkami warunków atmosferycznych. Współcześnie dodane metalowe zadaszenie zostało usunięte i nie powróci na miejsce. Posąg nie znajduje się bezpośrednio pod drzewami, przez co nie jest narażony na nadmierne gromadzenie się na jego powierzchni opadających liści. Wzmocniono betonową podstawę i zmieniono jej kształt, przez co poprawiły się jej proporcje z korzyścią dla wyglądu kapliczki. Prace zakończono wykonaniem opaski wokół cokołu z luźnego, drobnego kamienia. Zabieg ten zapewni dobre wietrzenie i wysychanie cokołu oraz zapobiegnie zabrudzeniu podczas opadów deszczu oraz zarastaniu trawą. Kapliczka znajduje się w strefie ochrony konserwatorskiej obejmującej zespół parkowo-dworski w Brniu i jest wpisana do wojewódzkiego rejestru zabytków. W związku z powyższym wszelkie planowane przy nim prace remontowe wymagają zgody Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Krakowie. Dzięki przeprowadzonym pracom konserwatorskim, obiekt odzyskał dawny blask i nadal będzie służył miejscowej społeczności jako miejsce kultu, a dla odwiedzających park, stanie się interesującą atrakcją turystyczną. Zdjęcia kapliczki po wykonaniu prac konserwatorskich Tekst i foto: Agata Mielczarek